De Historie van Indiase Filmvertoningen in Nederlandse Bioscopen

Op 11, 12 en 13 Juli gaan we in Nederland en Suriname kunnen genieten van het Bollywood FilmFestival. 7 films met meer dan 100 shows over bijna 20 theaters een weekend lang. Een mooi moment om even stil te staan bij hoe Bollywood Filmvertoningen in Nederland zich hebben ontwikkeld.

De geschiedenis van Indiase filmvertoningen in Nederland is een verhaal van culturele verbinding, volharding en groei. Wat ooit begon als kleinschalige bijeenkomsten in buurthuizen, is vandaag uitgegroeid tot een vaste plek in het commerciële bioscoopaanbod.

De eerste sporen van Indiase filmvertoningen in Nederland zijn terug te voeren naar de jaren ’70, toen veel Hindustanen vanuit Suriname naar Nederland migreerden. Met hun komst brachten zij ook hun liefde voor Bollywoodfilms mee. Omdat reguliere bioscopen in die tijd nauwelijks Indiase films programmeerden, namen leden van de gemeenschap het heft in eigen handen. Enkele videotheken, vooral in Den Haag en Rotterdam-Zuid, zoals Rams Videotheek organiseerden vertoningen in samenwerking met bioscopen of zaaleigenaren. Zij zagen in de populariteit van Bollywoodvideo’s een kans om ook in de bioscoopbeleving te voorzien.

Dit waren ook vaak sociale en culturele evenementen waarbij families samenkwamen om te genieten van herkenbare verhalen, muziek en dans. In de jaren ’80 en ’90 bleef het aanbod beperkt tot incidentele vertoningen binnen de gemeenschap. Er was geen sprake van reguliere distributie via bioscoopketens. Toch bleef de belangstelling groeien, mede dankzij het succes van Bollywood op internationaal niveau en de technologische vooruitgang in filmprojectie.

De grote kick-off van mainstream vertoningen vond plaats in 2005, met de officiële bioscooppremière van de film Kaal in Nederland, gelijktijdig met de komst van de IIFA Awards (International Indian Film Academy) naar Amsterdam. Het was een historisch moment dat Bollywood naar de Nederlandse mainstream bracht. In die tijd werd er nog gebruik gemaakt van 35mm prints, wat de distributie technisch uitdagend maakte. Toch markeerde deze gebeurtenis een duidelijk keerpunt: Bollywoodfilms begonnen eindelijk door te dringen tot het reguliere bioscooppubliek.

Na Kaal volgde een ware doorbraak. Bij bioscoopketen Pathé ontstond plots een run op Bollywoodfilms. Grote titels als Don, Kabhi Alvida Naa Kehna en Krrish trokken duizenden bezoekers. Deze films werden niet alleen bezocht door mensen met een Hindustaanse achtergrond, maar ook door bredere doelgroepen die nieuwsgierig waren naar de unieke mix van muziek, drama en visuele pracht. Voor het eerst werd duidelijk: dit is geen hype, Bollywood is een blijvertje. Ook de Nederlandse media begonnen aandacht te schenken aan het fenomeen. Kranten en tijdschriften schreven over het groeiende succes van Indiase films in de Nederlandse bioscopen en de opkomst van een nieuw filmlandschap dat verder reikte dan Hollywood en Europese cinema.

De partij die deze ontwikkeling in gang zette was BEIFILMS, een pionier in het distribueren van Bollywoodfilms naar het grote doek in Nederland. Zij wisten op innovatieve wijze samenwerkingen op te bouwen met bioscoopketens en zorgden ervoor dat titels uit India op het juiste moment en op de juiste locaties werden uitgebracht. Later ging BEIFILMS op in LAX Entertainment, dat vandaag de dag de belangrijkste distribiteur is van Bollywoodfilms in de Benelux. LAX bouwde voort op het fundament van BEIFILMS, en zette in op brede spreiding, professionele marketing, festivals en premières – waarmee Bollywood een vaste waarde werd in het bioscooplandschap.

De echte omslag kwam na de digitalisering van filmprojectie, rond 2010. Tot dat moment was het vertonen van buitenlandse films technisch omslachtig en kostbaar vanwege ook de logistieke kosten. Met digitale projectoren werd het eenvoudiger en goedkoper om ook Indiase films op grote schaal te programmeren.

In de jaren 2020 volgde de groei naar Bollywoodfilm vertoningen buiten de traditionele grote steden. Films als Pathaan (2023), Animal (2023) en het kritisch gewaardeerde RRR (2022) trokken volle zalen in steden als Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht, Eindhoven maar ook erbuiten in steden als Almere, Haarlem, Leeuwarden en Arnhem. Sommige titels haalden zelfs hogere bezoekersaantallen dan reguliere blockbusters, wat onderstreepte dat Bollywood zijn nichepositie definitief was ontgroeid.

Evenementen als het Bollywood Film Festival, dat sinds 2023 plaatsvindt in meerdere steden én in Suriname, geven het genre nog meer zichtbaarheid. Hierbij worden vooral klassieke titels van regisseurs zoals Yash Chopra vertoond, waardoor jongere generaties kennismaken met de rijke filmgeschiedenis van India.

Wat begon als een cultureel initiatief binnen de gemeenschap is uitgegroeid tot een breed gedragen fenomeen. Bollywoodfilms trekken tegenwoordig een breed publiek van filmliefhebbers, studenten, expats en mensen met interesse in muziek, dans en internationale cinema. De aantrekkingskracht zit in de combinatie van universele thema’s – liefde, familie, strijd en overwinning – en de unieke Bollywoodformule: kleurrijke beelden, meeslepende muziek en emotionele verhalen.

Vandaag de dag is Bollywood een structureel onderdeel van het Nederlandse bioscooplandschap. Niet alleen worden films regelmatig uitgebracht, maar premières, themavoorstellingen en festivals maken het tot een levendige en blijvende cultuurervaring. De opmars van Indiase cinema in Nederland is daarmee niet alleen een filmverhaal, maar ook een succesverhaal van integratie, ondernemerschap en culturele rijkdom. En het eind is nog lang niet in zicht.

HLM Redactie